معروفیت قلم نی دزفول از زحمتی است که مردم به پای آن می‌کشند
این بار با قطع نی و جدا کردنش از نیستان، صفیری شنیده نمی‌شود اما از حرکت نی بر کاغذ نجوایی به گوش می‌رسد که تأثیر آن با شکل گرفتن کلمات، دوچندان می‌شود و خوشنویسان می‌دانند که بهترین نجوا را می‌توان از قلم نی دزفول شنید.
محمدمهدی عالمشاه از دست‌اندرکاران تولید قلم نی در دزفول، در پاسخ به خبرگزاری میراث فرهنگی، دلیل معروفیت قلم نی دزفول را توضیح داد: «معروفیت قلم نی دزفول از زحمت مردم دزفول است؛ پای هر کاری عرق زیاد ریخته شود، آن کار ارزش و قُرب می‌گیرد. نگهداری نی هم زحمت زیادی دارد؛ در طول سال چندین بار باید نی‌ها هرس شوند تا قلم نی مرغوبی تحویل‌مان بدهد و یک سال طول می‌کشد تا محصول بدهد یعنی تنها سالی یک بار برداشت داریم.»
وی ادامه داد: «اگر یک درختچه ۴۰۰ شاخه دارد ما ۳۰۰ شاخه را می‌زنیم و ۱۰۰ شاخه را نگه می‌داریم تا نی‌هایی که می‌مانند در طول سال از زوایه‌های مختلف نور خورشید بگیرند و گیاه رشد کرده و قرمز رنگ شود. این قرمزی قلم‌نی‌ها که نشانه‌ی قلم مرغوب است، کار خدا و طبیعت است؛ از ما انسان‌ها در این رابطه کاری ساخته نیست.»
از عالمشاه پرسیده شد که قلم نی دزفول از چه زمانی معروف شد؟ وی پاسخ داد: «از زمان اسلام چون کاتب‌ها زیاد شدند و نگارش به حد اعلا رسید، استفاده از قلم نی هم افزایش یافت و قلم نی دزفول هم به دلیل انعطاف‌پذیری‌اش معروف شد.» وی اما درباره منشاء آن گفت: «این قلم نی از شرق، به ایران آمده، به اینجا که رسید، آب و هوا، زمین و مردمی که علاقه دارند سبب شده تا رشد خوبی پیدا کند.»
وی گفت: «نی انواع مختلف دارد؛ خیزران، نی معمولی،نی بامبو و نی‌ایی که قلم نی را از آن می‌گیرند، یکی از آنهاست که تنها محصول آن قلم نیست بلکه چندین محصول صنایع دستی اعم از جارو، سایه‌بان و حصیر از آن درست می‌شود، حصیرهایی که در زمان قدیم کف مساجد را می‌پوشاند از این گیاه بود و تولید به حدی بود که در شهر منطقه‌ای معروف به “حصیربافان” وجود داشت اما الان این صنایع از بین رفته و مردم دیگر رغبتی به این کارها نشان نمی‌دهند و حاضر نیستند زحمت آن را متحمل شوند.»
عالمشاه گفت: «کار تولید قلم نی هم به‌ویژه پس از جنگ در حال نابودی بود و الان چند سالی است که بهتر شده است. ما سعی کردیم کار را توسعه بدهیم و چند مزرعه دو هکتاری ایجاد کرده و واگذار کردیم که روزی‌رسان چند خانواده شده است.»
این دست‌اندرکار تولید قلم نی در زمینه کار گفت: «فصل برداشت نی، اوایل زمستان است. هنگامی که ۲ یا ۳ باران ببارد درختچه‌ها به خواب می‌روند و می‌توان محصول را برداشت کرد. اگر از گیاه در حال رشد برداشت کنی، گیاه از ریشه خشک می‌شود چون پیوندهای آبکش گیاه قطع می‌شوند.» وی در ادامه به مشکلات کار نیز اشاره کرد: «برداشت محصول مستلزم یک تا ۲ ماه کار شبانه‌روزی است و زحمت زیاد دارد و کارگر هزینه زیادی می‌خواهد که ما از عهده آن برنمی‌آییم به همین علت برای یک مزرعه دو هکتاری که حدود ۱۰ کارگر لازم است ما ۳ کارگر می‌گیریم.»
عالمشاه در حین صحبت خود به نکته‌ی جالبی نیز اشاره کرد: «شنیده‌اید از کسی می‌پرسند که کار کی انجام می‌شود؟ در پاسخ می‌گوید «وقت گل نی»؛ الان نی‌ها گل داده‌اند و مزرعه زیبا شده، باران که بیاید گل‌ها می‌ریزند و تقریباً بهمن ماه برداشت آغاز می‌شود.»
به همین دلیل از بهمن‌ماه تا اردیبهشت ماه یا به قول خانمی که خانه‌اش کارگاه قلم‌بری است، از برج ۱۱ تا برج ۲، کار بُرش و تفکیک نی‌ها انجام می‌شود. به گفته وی از هر نی حدود ۸ قلم نی به دست می‌آید که بسته به اندازه و کیفیت آن قیمت متفاوت خواهد بود. در حال حاضر از اضافات نی‌ها نیز اشیاء کوچک آهن‌ربایی به شکل جارو و یا بادبزن درست می‌شود.
